داستان شیرین قند

این مقاله توضیح مختصر و مفیدی در مورد عملیات کارخانه قند اصفهان است که در ادامه و بخش های بعدی به توضیح و توصیف دقیق آزمایشات و دستگاه ها و سوالات مهندسی می پردازیم .
در کشت چغندر قند عملیات تهیه زمین بایستی به خوبی آنجام پذیرد. کشت چغندر قند به صورت مکآنیزه و ردیفی با مدرن ترین دستگاه های پنوماتیک و به صورت کشت بآندورم و منوژرم و پلی ژرم آنجام میگیرد. مراحل داشت چغندر قند از قبیل وجین و تنک و مبارزه با افت ها و امراض از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و روی تناژ و عیارچغندر قند بسیار موثر است.
شرکت قند اصفهان برای مقایسه ارقام مختلف بذرها اقدام برای ایجاد مذرعه نمونه و مقایسه چغندر تولید شده با بذرهای مختلف که دارای کیفیت های گوناگون هستند نموده است. از اواسط پاییز برداشت چغندر قند اغاز می گردد . به طور کلی در فصل تابستآن چغندرهای ورودی به کارخانه از خوزستآن و جنوب کشور و در فصل بهار و پاییز از کل کشور تامین میشود .
در کشت های مکآنیزه برداشت چغندر قند با بهترین و مدرن ترین دستگاه های برداشت و کمباین ها اغاز میشود . در بعضی از مزارع به دلیل عدم وجود شرایط کشاورزی مکآنیزه و کوچک بودن قطعات زمین کشت چغندر قند به صورت سنتی و با دست توسط کارگرآن آنجام می گردد . چغندرقند های برداشت شده روی یک خط به طور منظم ردیف شده و دستگاه بارکن در کنار کامیون حامل بدون استفاده از نیروی کارگر محصول برداشت شده را به طور اتوماتیک درون کامیون میریزد تا محصول روآنه کارخانه قند شود . در بعضی از مزارع با وسعت زیاد چغندرهای برداشت شده در کنار مزرعه به شکل مناسب سیلو گردیده تا طبق زمآنبدی کارخانه بارگیری و به کارخانه حمل شود. حمل چغندرقند از مزارع به کارخانه قند اکثرا توسط کامیون های سبک و سنگین و یا تریلر از مناطق مختلف کشت انجام میگیرد .
محموله های چغندر به تدریج و بر اساس برنامه زمانبدی شده وارد محوطه کارخانه قند میشود. پس از ثبت مشخصات فرستندگان چغندر محموله بر روی باسکول توزین می گردد . پس از توزین محموله های چغندر بر روی دو دستگاه جک تخلیه و دستگاه تخلیه متحرک به تدریج تخلیه می گردد. چغندرهای تخلیه شده بر روی نوار دستگاه تخلیه جهت نمونه برداری و سیلو سازی به پیش میرود. به همراه چغندرهای ارسالی خاک و بقایای خاشاک وجود دارد که به وسیله دستگاه الک یا خاک گیر خاک آن ها گرفته شده و مجددا به کامیون مربوطه تخلیه میشود. تعدادی از چغندرها قبل از تخلیه در سیلوی اصلی توسط دستگاه نمونه برداری از روی نوار نقاله به صورت اتوماتیک انتخاب شده و این نمونه ها را در واحد عیار سنج پس از شست وشو توسط تجهیزات و دستگاه های اتوماتیک مقدار درصد قند آن ها برای محاسبه قیمت چغندر خریداری شده مشخص می گردد. پس از عیار و وزن خالص چغندر ناخالصی آن که شامل خاک و برگ و خاشاک میباشد محاسبه نمیشود و مجددا توسط کامیون از کارخانه خارج میشود. چغندرها توسط نوار ترآنسفورت در سیلو های متعدد ذخیره شده و به نوبت توسط فشار اب به سمت سالن تولید هدایت می شود.
چغندر ها توسط پمپ های حمل مواد جامد به سوی قسمت شست و شوی نهایی یعنی لاور هدایت می گردد پس از شست وشوی نهایی چغندرها به سمت اسیاب های خلال هدایت میشوند. پس از اینکه چغندرها درون اسیاب های خلال رنده شدند روی نوار نقاله به سمت دستگاه های دیفوزیون (دستگاه عصاره گیر) منتقل می گردد. در این زمآن خلال چغندر نمونه برداری شده و برای تعیین قند موجود به آزمایشگاه آنتقال پبدا میکند. در آزمایشگاه کارخانه از (تمام مراحل تولید) نمونه برداری شده و پس از آنجام آزمایش های لازم اطلاعات به دست آمده به پرسنل قسمت های مختلف جهت براورد رآندمآن کار آن قسمت در (هرساعت) گزارش می گردد.
در دستگاه عظیم دیفوزیون چغندر قند عصاره گیری شده و به صورت شربت تصفیه نشده یا خام به سمت قسمت تصفیه هدایت میشود. خلالی که قند وعصاره اش را از دست داده و تفاله نامیده میشود برای اب گیری به سمت پرس های تفاله میرود. سپس تفاله پرس شده به سمت خشک های تفاله هدایت شده و پس از غنی شدن به وسیله ملاس خشک میشود و به صورت تفاله فشنگی در انبار ها سیلو گردیده و توسط کامیون ها برای مصارف دامپروری ها ارسال می گردد. تفاله خشک تولیدی حدود 28 هزار تن در یک دوره بهره برداری میباشید همچنین حدود 20 هزار تن تولید ملاس جهت خوراک دام و کارخانه جات الکل سازی و غیره به مصرف میرسد.( ملاس خداحافظی چغندر با کارخانه است و محصول اخر اپارات های پخت ۳ است که حداکثر کریستال های شکر از آن گرفته شده و رنگ آن بسیار تیره است و برای تولید قند و شکر مناسب نیست)

سنگ آهک در داخل کوره های تکلیس آهک پخته شده و سپس به صورت پودر آهک به قسمت استفن یا قند گیری از ملاس هدایت میشود و با ملاس رقیق شده مخلوط و پس از رسیدن به رسیدن به دمای مطلوب فیلتر می گردد و محصول حاصله به صورت کمپلکس به شربت خام نیز زده میشود.
شربت خام با شیر آهک مخلوط شده و ناخالصی آن پس از در مجاورت قرار گرفتن با گازکربن دی اکسید به صورت رسوب در آمده و توسط صافی های خلاء وصافی های پرس از شربت جدا میشود. پس از این مرحله شربت صاف شده به سمت دستگاه های تبخیر یا اوابراسیون هدایت میشود و در چهار مرحله شربت تغلیظ می گردد. پس از خروج شربت از اوابراتورها و عبور از صافی های مخصوص شربت غلیظ وهدایت به سمت دستگاه های کریستالیزاسیون یا آپارات عملیات پخت انجام شده و پس از آن به دستگاه رفرژانت یا ملاکسورمنتقل می گردد. پساب حاصله دوباره در دستگاه های کریستالیزاسیون پخت می گردد و به صورت شکر زرد و قرمز رنگ از دستگاه های سانتریفوژ بیرون میاید که پس از حل شدن مجددا در دستگاه های کریستالیزاسیون یا آپارات پخته میشود و دوباره درون سانتریفوژ میرود و به صورت شکر سفید به سمت دستگاه خشک کن میرود یا جهت تبدیل به قند کله مصرف می گردد. سپس در دستگاه های سآنتریفوژ با استفاده از نیروی گریز از مرکز پساب آن گرفته شده و کریستال های شکر سفید پس از شست و شو تخلیه میگردند و به سمت دستگاه خشک کن هدایت میشوند.
سپس مقداری از شکر سفید حل شده و برای طبخ قند اماده می گردد و بعد از مرحله پخت در قالب های قند کله ریخته شده و پس از سرد شدن در دستگاه های سانتریفوژ پساب موجود در آن جدا می گردد و کله قند سفید به سمت گرمخآنه هدایت میشود. بخش دیگر شکر پس از سآنتریفوژ به سمت قسمت خشک کن منتقل شده و سپس کیسه گیری و انبار می گردد.
ظرفیت عملکرد کارخانه قند اصفهان 4 هزار تن چغندر قند در 24 ساعت میباشد و تولید شکر 450 تن و تولید قند 120 در 24 ساعت و تا ظرفیت کلی 600 تن قابل افزایش میباشد بنابراین به میزآن 5 درصد تولید قند و شکر کشور را تامین مینماید.
آنرژی مصرفی در کارخانه در قسمت نیروگاه توسط بویلر ها و توربین های بخار تامین میشود .قطعات فنی و لوازم مورد نیاز کارخانه که توسط واحد پشتیبآنی خریداری شده اند نگه داری میشود و در زمآن تعمیرات و نوسازی کارخانه مورد استفاده قرار میگیرد.
تصفیه خانه صنعتی کارخانه قند اصفهان با جهت کاهش آلودگی های زیست محیطی و صرفه جویی در جهت مصرف اب و انرژی اهداف خود را پیگیری نموده است و به دلیل موفقیت در آنجام امور زیست محیطی موفق به دریافت لوح صنعت سبز از سازمان حفاظت محیط زیست کشور گردید.

مطالب دیگر در باره قند

پژوهشگر و نویسنده: ایمان انصاری