رادیولیز یا پرتوکافت چیست؟

رادیولیز یک فرآیند شیمیایی است که در آن مواد توسط پرتو افشانی تجزیه می شوند. این فرآیند زمانی اتفاق می‌افتد که ذرات پرانرژی یا امواج الکترومغناطیسی مانند پرتوهای گاما یا اشعه ایکس با مولکول‌ها برهم‌کنش می‌کنند و باعث تغییرات شیمیایی یا تجزیه آن‌ها می‌شوند.

نحوه عملکرد رادیولیز:
هنگامی که پرتوهای یونیزه شده با یک ماده واکنش می دهند، می توانند پیوندهای شیمیایی درون مولکول ها را بشکنند و منجر به تشکیل گونه های شیمیایی جدید شوند. این فرآیند می‌تواند منجر به ایجاد رادیکال‌های آزاد، یون‌ها و یا سایر گونه‌های واکنش‌پذیر شود که می‌توانند  در واکنش‌های شیمیایی دیگری شرکت کنند.

نکات کلیدی در مورد رادیولیز:
۱. پرتوهای یونیزه کننده: رادیولیز معمولاً با پرتوهای یونیزه کننده آغاز می شود پرتو هایی که دارای انرژی کافی برای حذف الکترون هایی که به سختی به اتم متصل هستند را دارا می باشند. که در نتیجه منجر به تشکیل یون ها می شود.

۲. اثرات بر مواد: رادیولیز می تواند منجر به تشکیل ترکیبات جدید، تخریب پلیمرها و تغییر ساختار شیمیایی در مواد در معرض تابش شود.

۳. کاربردها: رادیولیز کاربردهای مختلفی دارد، از جمله فرآیندهای استریلیزاسیون، پرتودرمانی برای درمان سرطان و درک واکنش های شیمیایی در فضا و همچنین مواد حساس به پرتو.

۴. اهمیت در اخترشیمی: رادیولیز در اخترشیمی، نقش مهمی در درک فرآیندهای شیمیایی که در فضا روی می دهند دارد، به ویژه در مناطقی که در معرض تابش پرانرژی هستند، مانند نزدیک ستاره ها یا در حضور پرتوهای کیهانی.

۵. چشمه های پرتو: چشمه های پرتو که می توانند باعث ایجاد رادیولیز شوند عبارتند از: پرتوهای کیهانی، رادیواکتیویته، نور فرابنفش ستارگان و منابع پرتو آزمایشگاهی.

رادیولیز یک پدیده جذاب با پیامدهای گسترده در زمینه های مختلف علمی است که چگونگی همکنش پرتوها با ماده و تأثیر بر واکنش های شیمیایی در محیط های مختلف را روشن می کند.

* در اختر شیمی، رادیولیز یا پرتوکافت مسئول ساخت ترکیبات شیمیایی در فضای میان ستاره ای است.

سرچشمه ها:

https://www.astrochem.org/sci/Master_Residues.php