داستان شیرین قند(بخش دوم)

همانطور که در بخش اول گفته شد از تمام بخش های کارخانه نمونه گیری می شود و آزمایشگاه کارخانه آزمایش هایی خاص بر روی نمونه ها انجام می دهد و نتایج را هر ساعت به پرسنل اعلام می کند تا مسئول هربخش از راندمان و درستی کار خود اطلاع یابد
در این بخش با محصول هر بخش از فرایند تولید کارخانه آشنا می شوید و هرکدام توضیح داده می شوند
۱٫ شولاژ
۲٫ پرشولاژ
۳٫اشباع دو
۴٫اشباع یک
۵٫آب تازه
۶٫آب تفاله
۷٫شربت خام بزرگ
۸٫ شربت خام کوچک
۹٫شربت رفوند
۱۰٫خلال وتفاله تر
۱۱٫ تفاله خشک
۱۲٫ شربت رقیق
۱۳٫ شربت غلیظ
۱۴٫ شربت استاندارد
۱۵٫ شکر تولید شده
۱۶٫ شکر خام
۱۷٫ گل ممبران
۱۸٫ آب کندانس
۱۹٫ آب برگشتی
۲۰٫ آب دگازور
۲۱٫آب کوره
۲۲٫ پخت
۲۳٫ پساب
۲۴٫ کلرس
۲۵٫ ملاس
پرشولاژ چیست؟ رنگ شربتی که درون خط تولید است و از چغندر گرفته شده است ( شربت خام ) بسیار زیاد است و به اصطلاح تیره است و نمی توانیم به طور استاندارد و صحیح از آن تشکیل کریستال داد و کریستال های شکر را استخراج کرد به همین دلیل به وسیله آهک ( در بخش های بعدی توضیح داده شده چرا آهک استفاده می شود) رنگ آن را کم می کنیم که به این مرحله از خط تولید اصطلاحا آهک خور۱ یا پرشولاژ یا دفکاسیون ۱ گفته می شود و دراین مرحله ما رنگ شربت را از بین می بریم تا رنگ آن مطابق استاندارد های معین بشود
شولاژ چیست؟ دومین یا آخرین مرحله ی آهک خوری است که همانند پرشولاژ است و این مرحله برای این است که از نابودی رنگدانه های اضافی و کم شدن رنگ به طور کامل و به صورت استاندارد اطمینان داشته باشیم و به صورت صحیح و کامل انجام شود و این مرحله از خط تولید شولاژ یا آهک خور۲ یا دفکاسیون ۲ نام دارد
نکته : در بخش های بعدی دفکاسیون ها به صورت کامل توضیح داده شده و شکل شماتیک آن موجود است
اشباع ۱ چیست؟ زمانی که رنگ شربت کم شد و آن را به کمک آهک کاهش دادیم پس حالا آهک درون شربت وجود دارد و این موضوع مشکلات خاص خودش را از جمله رسوب در دستگاه ها و … دارد پس باید آهک از درون شربت جداسازی بشود که برای جداسازی آهک از شربت گاز کربن دی اکسید استفاده می شود به بیان ساده تر این مرحله برای این انجام می شود که آهک درون شربت را ته نشین کنیم و آن را ازشربت جدا کنیم . نام های دیگر این فرایند اشباع ۱ یا گازخور ۱ یا ساتراسیون ۱ نام دارد .
اشباع ۲ چیست؟ دومین مرحله از فرایند گازخوری است که برای اطمینان از درست و کامل ته نشین شدن آهک انجام می شود و نام های دیگر این فرایند اشباع ۲ یا گازخور ۲ یا ساتراسیون ۲ است
گاز کربن دی اکسید ورودی به ساتراسیون ها از سوخنتن سنگ آهک در کوره های آهک تامین می شود.
نکته : در پروسه ی تولید شکر اول رنگ شکر کاهش داده می شود بعد آهک درون آن ته نشین می شود به عبارت دیگر اول مراحل دفکاسیون و بعد مراحل ساتراسیون صورت می گیرند.
آب تازه چیست؟ آبی است که در مواقعی که آب ورودی به دستگاه عصاره گیر یا دیفوزیون کم می شود این آب مقدار کسری آن را این آب باید بین ۶٫۵ الی ۷ باشد که با کمک گوگرد آن را تنظیم می کنند. PH جبران می کند و لازم به ذکر است که میزان
آب تفاله چیست؟ هنگامی که خلال چغندر وارد دستگاه عصاره گیر یا همان دیفوزیون شد عصاره ی خلال گرفته می شود و خلال تبدیل به تفاله می شود اما همین تفاله باز دارای قند ساکارز و مواد آبی دیگر است که این تفاله وارد دستگاهی به نام پرس تفاله می شود و آب آن گرفته می شود و این آب که سرشاراز قند ساکارز است دوباره وارد دستگاه دیفوزیون می شود تا درفرایند عصاره گیری راندمان بالا تر برود و همچنین از مصرف آب صرفه جویی بشود.
شربت خام چیست؟ به شربتی که از خلال چغندرقند به وسیله ی دستگاه دیفوزیون یا عصاره گیر گرفته شده است شربت خام گفته می شود. درون کارخانه قند اصفهان چون دوعدد دیفوزیون به اندازه های ۲۵۰۰ و ۱۵۰۰ تن وجود دارد از دو اصطلاح شربت خام بزرگ و شربت خام کوچک استفاده می شود.
شربت رفوند چیست؟ هنگامی که شکر خام با بریکس مشخصی حل می شود به محلول حاصله شربت رفوند گفته می شود به بیان ساده تر می توان گفت به شکرخام یا همان شکر قهوه ای یا نیشکر حل شده درون آب شربت رفوند گفته می شود و آن را با بریکس مشخصی حل می کنند تا غلظت مناسب و استاندارد خود را پیدا کند و این شربت را همراه با شربت خام بزرگ و خام کوچک وارد خط تولید میکنند تا کریستال های شکر بهتر و درشت تر تشکیل شود .
خلال چیست؟ چغندری که وارد خط تولید می شود باید به ابعاد کوچک تری تبدیل شود به همین دلیل آنها را به شکل خلال در ابعاد متفاوت و مشخصی درست می کنند که اندازه و قطر خلال ها در زمان های مختلف متفاوت است ( در بخش های بعدی اندازه های خلال توضیح داده شده است )
تفاله ی تر چیست؟ تفاله ی ترهمان خلال چغندر است که عصاره ی آن توسط دستگاه دیفوزیون گرفته شده است ولی هنوز دارای مقادیر زیادی مواد قندی است .
تفاله ی پرس شده چیست؟ تفاله ی تر هنگامی که وارد دستگاه پرس تفاله می شود و مابقی آب آن گرفته شد به آن تفاله ی پرس شده می گویند که لازم به ذکر است تفاله ی پرس شده عاری از آب و قند ساکارز نیست بلکه آنها به حداقل رسیده است.
تفاله ی خشک چیست؟ تفاله ی پرس شده وارد دستگاهی به نام ترومرمی شود و به وسیله ی هوای داغ و گرم خشک می شود
تفاله خشک فشنگی چیست؟ تفاله خشک را که به وسیله دستگاه ترومر با استفاده از هوای داغ و گرم خشک کردند به آن ملاس می زنند و توسط دستگاهی با فشار زیاد آن را به هم فشرده کرده و به شکل استوانه های کوچک در می آورند که به اصطلاح به آن تفاله خشک فشنگی می گویند .
شربت رقیق چیست؟ به شربتی که مراحل دفکاسیون و ساتراسیون روی آن انجام شده است و فیلتر شده است شربت رقیق گفته می شود
شربت غلیظ چیست؟ به شربت رقیقی که توسط عواملی چون فشار و خلاء و دمای مشخص درون دستگاه های اواپراتور غلیظ شده شده است شربت غلیظ گفته می شود و به این دلیل شربت را غلیظ می کنیم تا بتوانیم ازآن کریستال شکر بگیریم .
شربت استاندارد چیست؟ شربت غلیظ از یک سری فیلترهایی به نام فیلتر هرکولس رد می شود تا ناخالصی های آن گرفته شود سپس در مخزنی به نام مخزن استاندارد ذخیره می شود پس شربت استاندارد همان شربت غلیظی است که ناخالصی های آن گرفته شده است و به همین دلیل است که تمام آزمایشاتی که بر روی این دو شربت انجام می گیرد شبیه به هم دیگر است .
گل ممبران چیست؟ هنگامی که به وسیله ی گاز کربن دی اکسید آهک درون شربت را ته نشین کردیم این آهک ته نشین شده توسط وسیله ای به نام دکانتور از شربت جدا می شود که این آهک هنور دارای مقادیری شربت و قند ساکارز است و برای اینکه این مقادیر به حداقل برسند آهکی که توسط دکانتور جدا شده است به مکانی به نام فیلتر ممبران فرستاده می شود و توسط فیلتر های ممبران شربت باقیمانده درون آهک از آن جدا می شود و شربت جداسازی شده دوباره وارد خط تولید می شود و به آهک حاصله ممبران گفته می شود. به بیان دیگر می توان گل ممبران را این گونه تعریف کرد که : گل خارج شده از فیلتر دکانتور همراه با شربت چغندر است که برای اینکه این شربت را از گل جدا کنند آن را با فشار زیاد وارد فیلترهای ممبران ( یک نوع صافی ) می کنند و سپس شربتی که همراه گل است را از آن جدا می کنند پس رسوبات کلسیم کربنات که تصفیه شده است یا بهتر است بگوییم فیلتر شده است و میزان شربت درون ان به حداقل رسیده را گل ممبران می گویند
شکر خام چیست؟ شکرخام یا شکر قهوه ای که از نیشکر تهیه می شود یکی از ورودی های لازم برای تولید شکر است که می توان به تنهایی از آن شکر تولید کرد همچنین می توان آن را درون آب حل کرد (شربت رفوند) و همراه شربت خام چغندر وارد خط تولید شود.
شکر سفید چیست؟ شکرسفید محصول خروجی کارخانه است که بعد از تایید آزمایشگاه و دارا بودن ملاک هایی مانند میزان رنگ و خاکستر و خاکه در محدوده استاندارد های مربوطه وارد عرصه ی بازار و فروش می شود.
آب کندانس چیست؟ بخار بعد از انتقال انرژی خود از فاز گازی به فاز مایع تبدیل می شود. آب ناشی از این میعان آب کندانس (چگالیده ) نام دارد و توسط تله های بخار تخلیه می شود
آب برگشتی چیست؟ به آن بخشی از آب مصرفی که مصرف نشده است و دوباره برای مصرف به مخازن فرستاده می شود آب برگشی گفته می شود .
آب دگازور چیست؟ دگازور یا دی اریتور دستگاهی است که از آن برای حذف اکسیژن و گاز های حل شده در آبی که خوراک و ورودی کوره های بخار است استفاده می شود
دستگاه های پخت چیست؟ دستگاه پخت یا آپارات پخت یا دستگاه کریستالیزاسیون دستگاهی است که شربت استاندارد وارد آن می شود تا درون آن کریستال های شکر تشکیل شود و وارد سانتریفوژ می شود و در آخر شکر دارای رطوبت خارج می شود .
پساب چیست؟ محصول خروجی بعضی از آپارات های پخت که استفاده نمی شود و یا منتقل می شود به آپارات های دیگر را پساب می گویند . برای مثال پساب پخت ۱ که منظور محصول خروجی آپارات پخت اول است .
کلرس چیست؟ به شکری که درون آب حل شده است به اصطلاح کلرس گفته می شود.

مطالب دیگر در باره قند

پژوهشگر و نویسنده: ایمان انصاری